MUSIC MEMORIES and other stories: Η άγνωστη ιστορία του Βλάσση Μπονάτσου με τους Πελ...

MUSIC MEMORIES and other stories: Η άγνωστη ιστορία του Βλάσση Μπονάτσου με τους Πελ...:   Ο Βλάσσης Μπονάτσος μέσα από την πορεία του στους Πελόμα Μποκιού. Οι Santana, η πρωτότυπη ονομασία, ο "αδερφός" του Τζάγκερ, ο &...

Οι αφανείς ήρωες του λαϊκού μας τραγουδιού

 Όπως ίσως θα έχουν καταλάβει οι τακτικοί (και όχι μόνο…) αναγνώστες μας, μια από τις μεγάλες αδυναμίες, εκτός από την Ήπειρο (και ιδιαίτερα το Πωγώνι), είναι τα λαϊκά τραγούδια. Ιδιαίτερα εκείνα που γράφτηκαν τις δεκαετίες του 1960 και 1970. Μπορεί να ήμασταν αγέννητοι όταν γράφτηκαν πολλά από αυτά, αλλά πάντα υπήρχαν τρόποι για να φτάνουν στ΄ αφτιά μας. Είτε γιατί τα τραγουδούσαν συγγενείς και φίλοι, είτε γιατί ακούγονταν μέσα από τους «θρυλικούς» πειρατικούς σταθμούς, με τις διαφημίσεις οικοπέδων με φως, νερό και τηλέφωνο δίπλα στη θάλασσα και τις καλτ αφιερώσεις. Κάποια εποχή, τα τραγούδια αυτά «χάθηκαν». Ευτυχώς με το YouTube, σχεδόν όλα τα παιδικά μας ακούσματα ήρθαν πάλι στην επιφάνεια, πολύ συχνά με πληροφορίες που αγνοούσαμε. Ερμηνευτές, σύνθετες και στιχουργούς…

Έχουμε ήδη γράψει στο protothema.gr αρκετά άρθρα για σημαντικές μορφές του λαϊκού τραγουδιού και εντυπωσιαστήκαμε από την απήχηση που είχαν αυτά και από τα σχόλια των «ψαγμένων» αναγνωστών μας. Αποφασίσαμε σήμερα, για να καταλαγιάσουν λίγο τα… πάθη από τα ιστορικά άρθρα, να ασχοληθούμε με περίπου 15 συνθέτες, στιχουργούς, τραγουδιστές και τραγουδίστριες, που άφησαν το δικό τους αποτύπωμα στο λαϊκό μας τραγούδι. Φυσικά, η «ευθύνη» για την επιλογή αυτή «βαραίνει» αποκλειστικά εμάς και με μεγάλη μας χαρά θα περιμένουμε από τις αναγνώστριες και τους αναγνώστες του protothema.gr να μας προτείνουν κάποιες ή κάποιους για να ασχοληθούμε μαζί τους στο μέλλον. Εννοείται ότι τα βιογραφικά θα είναι σύντομα και ότι η συγκέντρωση των στοιχείων ήταν ιδιαίτερα δύσκολη. Η σειρά αναφοράς δημιουργών και ερμηνευτών, έγινε χωρίς κανένα αξιολογικό κριτήριο. Άλλωστε, ό,τι εμείς θεωρούμε σημαντικό, κάποιοι άλλοι το θεωρούν ανάξιο λόγου και αντιστρόφως…

Ένας από τους μεγαλύτερους συνθέτες λαϊκών τραγουδιών, είναι ο Σταύρος Κάξος. Αναφέρεται και με το επώνυμο Καξόπουλος. Σε σχόλιο στο YouTube, διαβάσαμε ότι ζει σε χωριό του νομού Σερρών, δυστυχώς όμως δεν καταφέραμε να βρούμε περισσότερα στοιχεία. Η δισκογραφική του καριέρα ξεκίνησε από τη δεκαετία του 1960. Το μεγάλο μπαμ όμως έγινε τη δεκαετία του ‘70 με τα τραγούδια που έγραψε για τον Γιώργο Αιγύπτιο («Τα χείλη σου», «Για λίγες σταγόνες ευτυχίας κ.αά.) , τα οποία έγιναν μεγάλες επιτυχίες. Δημιουργίες του είναι τα τραγούδια : «Είσαι το άστρο της αυγής» (στίχοι Τόλης Έσδρας αλλά και ένα από τα κορυφαία τραγούδια, όχι μόνο του αξέχαστου Στρατού Διονυσίου, αλλά και γενικότερα ένα από τα σπουδαιότερα λαϊκά τραγούδια που γράφτηκαν ποτέ: «Μη μου ξυπνάς το παρελθόν» (στίχοι: Άννα Βασιλειάδου). Ως γνωστόν, καθώς είμαστε αντισυμβατικοί τύποι, θα παρουσιάσουμε ένα από τα άγνωστα τραγούδια του: «Χαρά σ΄αυτούς του γλεντάνε» με τον Θεόδωρο Άλκιμο, το οποίο ερμήνευσε και ο Γιώργος Αιγύπτιος. Ο Λεονάρδος Μπουρνέλης, συνθέτης και μπουζουξής, γεννήθηκε στην Ίο των Κυκλάδων το 1930. Το 1949 εγκαταστάθηκε την Αθήνα. Επαγγελματίας μπουζουξής από το 1965, μπήκε στη δισκογραφία το 1969 με το τραγούδι «Εσύ είσαι Αριστοκράτισσα» (στίχοι: Χαράλαμπος Βασιλειάδης, Τσάντας) , που έγινε μεγάλο σουξέ από τον Γιώργο Ταλιούρη. Έγραψε τους στίχους στο τραγούδι «Δεν ξανακάνω φυλακή». («Ο Καπετανάκης»), που ερμήνευσε ο Παναγιώτης Μιχαλόπουλος, ενώ πολλά από τα τραγούδια του (όπως π.χ. το «Άνω κάτω έκανα τον κόσμο»), ερμήνευσε ο ίδιος. Έγραψε επίσης και εξαιρετικά οργανικά τσιφτετέλια. Έφυγε από κοντά μας το 2017.

Σπουδαίος συνθέτης, στιχουργός και μπουζουξής, ήταν ο Γιάννης Καραμπεσίνης. Γεννήθηκε το 1931 και πέθανε το 2011. Τραγούδια του ερμήνευσαν σπουδαίοι ερμηνευτές: Στράτος Διονυσίου, Μιχάλης Μενιδιάτης, Μανώλης Αγγελόπουλος, Τόλης Βοσκόπουλος και ερμηνεύτριες: Βίκυ Μοσχολιού, Πόλυ Πάνου, Μαίρη Λίντα, Μαίρη Μαράντη ( που υπήρξε και σύζυγος του για ένα χρονικό διάστημα) κ.ά. Το τραγούδι του «Τάμπα Τούμπα» , που ερμήνευσε ο Μιχάλης Μενιδιάτης και που ο ίδιος ο Καραμπεσίνης το θεωρούσε ασήμαντο, διασκευάστηκε από τους «Annabouboula» και ανέβηκε πολύ ψηλά στα τσαρτ των Η.Π.Α! Ο Γ. Καραμπεσίνης εμφανίστηκε και σε πολλές κινηματογραφικές ταινίες, στις οποίες μάλιστα είχε γράψει και τη μουσική. Σε συνέντευξη του τον Χρήστο Παπαδόπουλο («Τα Παιδιά από την Πάτρα»), είχε εκφράσει το, δικαιολογημένο παράπονο, ότι για τη συμμετοχή του στις ταινίες αυτές, δεν πληρώθηκε… Κι εδώ θα πρωτοτυπήσουμε, «ανεβάζοντας» το τραγούδι του «Βάλτε φωτιά και κάφτε με», που ερμήνευσε ο Μιχάλης Μενιδιάτης και δεν είναι από τα γνωστότερά του. Χαρακτηριστικό του Γιάννη Καραμπεσίνη, ήταν ότι έγραφε πάντα τη μουσική και τους στίχους των τραγουδιών του ο ίδιος.

Ένας άλλος μεγάλος λαϊκός συνθέτης και μπουζουξής, ήταν ο Νίκος Καρανικόλας. Γεννήθηκε στην Αθήνα ( Πετράλωνα) στις 26/2/1929 και έφυγε από κοντά μας στις 31/8/2003. Από το 1950 ήταν επαγγελματίας μουσικός. Την πρώτη του εμφάνιση στη δισκογραφία, την έκανε το 1961 με το τραγούδι «Ψάχνω να βρω καμία γωνιά» ( σε δικούς του στίχους). Έγραψε εκατοντάδες τραγούδια, πολλά από τα οποία έγιναν μεγάλες και διαχρονικές επιτυχίες: «Ξημέρωσε καλή μου» ( σε στίχους Άκης Πάνου, από τα ελάχιστα τραγούδια στα οποία ο μεγάλος Άκης Πάνου δεν «υπογράφει» και τη μουσική), «Ότι άναψε θα σβήσει (στίχοι: Τάκης Κωλέτης) , «Ούτε ώρα αναβολή» (στίχοι: Βαγγέλης Ζολωτάκης), «δε Καρτερώ», που ερμήνευσε μοναδικά ο Λάκης Αλεξάνδρου ( σε δίσκο 45 στροφών αλλά και σε L.P.), «Στο κουτούκι του Γιαβρή» (στίχοι: Λευτέρης Χαψιάδκο). Εκπληκτικό είναι το τραγούδι «Νυχτερινό ΙΙ», σε ποίηση Ναπολέοντα Λαπαθιώτη, που ερμήνευσε ο Γιώργος Νταλάρας. Το ίδιο τραγούδι είχε μελοποιήσει, με τελείως διαφορετική μουσική, ο μεγάλος Γιάννης Σπανός. Το ερμήνευσε η Καίτη Χώματά. Από τα τραγούδια του Νίκου Καρανικόλα, επιλέξαμε να παρουσιάσουμε εδώ τον… ύμνο: «Όλα σου τα ‘ δωσα». Τραγούδι του 1972, σε στίχους Βαγγέλη Ζολωτάκη και ερμηνεία του αδικημένου, Χάρη Καραγιάννη.

Ξεχωριστή περίπτωση στον χώρο των Ελλήνων συνθετών είναι ο Μίμης Χριστόπουλος. Ξεκίνησε την καριέρα του σαν μουσικός, αλλά η ωραία εμφάνισή του, δεν πέρασε απαρατήρητη από τους ανθρώπους του κινηματογράφου: Έτσι, με … λίγη βοήθεια από τους συντελεστές των ταινιών, πρωταγωνίστησε στα φιλμ: «Αγνή και ατιμασμένη» (1962), «Ο Νόθος» (1964) και «Παίξε Μπουζούκι μου Γλυκό (1965). Ωστόσο, ο Μίμης Χριστόπουλος, ένας πραγματικός τζέντλεμαν, έγραψε τη μουσική σε σπουδαία τραγούδια: «Αγάπες μου περαστικές, «Αδυναμία μου μεγάλη», «Αλίμονο» (με τον Κωστή Χρήστου), «Γιατί μου τη θυμίσατε», «Είναι στιγμές», «Ο Ταχυδρόμος», «Συγχαρητήρια» κ.ά. Να κάνουμε εδώ μια διευκρίνιση για το τραγούδι «Αλίμονο». Το ερμήνευσε πρώτος ο Κωστής Χρήστου το 1971. Ο αλησμόνητος Δημήτρης Μητροπάνος, το συμπιέραβε σ΄ ένα άλμπουμ του σε ποτ πουρί: «Δύο Νύχτες», «Αλίμονο» και «Θέλω Απόψε να σου Γράψω». Πολλοί νομίζουν ότι πρόκειται για ένα τραγούδι. Είναι όμως τρία διαφορετικά: «Δυο Νύχτες» (Τόλης Βοσκόπουλος, Ηλίας Λυμπερόπουλος), «Αλίμονο» ( Μίμης Χριστόπουλος – Σάκης Καπίρης) και «Θέλω απόψε να σου γράψω» ( Σπύρος Παπαβασιλείου – Θάνος Βέργος), πρώτη ερμηνεία Θάνος Μπρατσιώτης.
Το… αυθεντικό «Αλίμονο» με τον Κωστή Χρήστου μπορείτε να το βρείτε στο άρθρο μας.

Το όνομα του σπουδαίου Μίμη Χριστόπουλου είναι στενά συνδεδεμένο με εκείνο του στιχουργού Σάκη Καπίρη που έγραψε τους στίχους στα περισσότερα από τα «μεγάλα» τραγούδια του Μ. Χριστόπουλου. Γεννήθηκε το 1937 και έφυγε από κοντά μας το 2019 ενώ είχε ασχοληθεί και με την ποίηση.

Ένας ακόμα μεγάλος αλλά άγνωστος, στιχουργός, ήταν ο Αλέκος Καγιάντας για τον οποίο έχουμε διαβάσει ακόμα και ότι ήταν ψευδώνυμο που χρησιμοποιούσε ο μεγάλος Γιάννης Καλαμίτσης! Φυσικά αυτό είναι εντελώς λανθασμένο. Ο Αλέκος Καγιάντας με καταγωγή από τη Χίο, γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου το 1944. Σε ηλικία έξι ετών ήρθε στην Αθήνα. Όταν τελείωσε το Γυμνάσιο έφυγε για τη Γερμανία όπου εργάστηκε στις φάμπρικες του Μονάχου. Παράλληλα ασχολήθηκε και με τα Γράμματα γράφοντας κείμενα για τη Βαυαρική Ραδιοφωνία. Από το 1970 άρχισε να γράφει στίχους. Συνεργάστηκε στενά με τον Γιώργο Ζαμπέτα που τον εκτιμούσε ιδιαίτερα. Το 1972 επέστρεψε στην Ελλάδα και εγκαταστάθηκε στην Αθήνα ενώ το 1991 μετακόμισε στη Θεσσαλονίκη. Πέθανε στη συμπρωτεύουσα τον Οκτώβριο του 2009. Εκτός από τον Ζαμπέτα, συνεργάστηκε και με άλλους σημαντικούς συνθέτες: Θανάσης Πολυκανδριώτης, Γιώργος Κριμιζάκης, Μιχάλης Καρράς, Στέλιος Σωτηρίου κ.ά. ενώ επιτυχίες του ερμήνευσαν οι: Τ. Βοσκόπουλος, Μαρινέλλα, Ρ. Κουμιώτη, Δούκισσα κ.ά.

Για τον Στέλιο Σωτηρίου, να σημειώσουμε ότι έχει γράψει τη μουσική στα δύο κορυφαία τραγούδια του Περικλή Περράκη («Απονιά», «Ποιος θα το Πίστευε»). Πρόκειται για δύο… ύμνους που γνώρισαν πολλές επανεκτελέσεις. Μερικά από τα τραγούδια σε στίχους του Αλέκου Καγιάντα είναι τα εξής: «Αλήτη», «Αυτοί που φεύγουν κι αυτοί που μένουν», «Μάλιστα Κύριε», «Ποιος θα το Πίστευε» (μαζί με την Καλλιόπη Μαρμαρινού κ.ά.).

Ξεχωριστή περίπτωση στιχουργού ήταν επίσης ο Μίμης Θειόπουλος. Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1927 και έκανε εξαιρετική καριέρα ως ηθοποιός. Εμφανίστηκε μάλιστα σε περισσότερες από 20 ταινίες και αρκετές βιντεοταινίες. Η πρώτη του εμφάνιση σε κινηματογράφο έγινε το 1959 και στο θέατρο το 1967. Από το 1969 άρχισε να γράφει στίχους. Συνεργάστηκε στενά με τον Τόλη Βοσκόπουλο. Μερικές από τις επιτυχίες που φέρουν τη στιχουργική του υπογραφή: «Αγόρι μου», «Αποκοιμήθηκα», «Δυο καρδιές», σε μουσική Τέρη Ιερεμία, μέλος των θρυλικών “Charms”, «Οι αναμνήσεις ξαναγυρίζουνε», «Παίξε φίλε στο σαντούρι», «Πριν χαθεί το όνειρό μας», «Το Τεφαρίκι» που ερμήνευσε ο Μιχάλης Μενιδιάτης. Ο Μίμης Θειόπουλος, ένας ευγενέστατος και αξιοπρεπής άνθρωπος που είχαμε την τύχη να δούμε από κοντά σε σκετσάκια ως ηθοποιό στο θρυλικό αναψυκτήριο «Άκρον» του Γιάννη Μπουρνέλη, έφυγε από κοντά μας την 1η Απριλίου 2010.

Ένας από τους τραγουδιστές με μεγάλη καριέρα τη δεκαετία του 1970 ήταν ο Γιώργος Αιγύπτιος. Το πραγματικό του επώνυμο είναι Μαρουλακάκης. Γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου το 1941. Στην Αίγυπτο μάλιστα ηχογράφησε το πρώτο του τραγούδι το 1959. Το 1962 ήρθε στην Ελλάδα. Το ψευδώνυμο «Αιγύπτιος» του το έδωσε ο Κώστας Ψυχογιός. Συνεργάστηκε με μεγάλα ονόματα του ελληνικού τραγουδιού. Έκανε πολλές περιοδείες στο εξωτερικό ενώ συχνά-πυκνά εμφανιζόταν και στην Αίγυπτο. Οι μεγαλύτερες επιτυχίες του ήταν τα τραγούδια του Σταύρου Κάξου, στα οποία αναφερθήκαμε παραπάνω («Για λίγες σταγόνες ευτυχίας», «Μη μου κλαις», «Τα χείλη σου» κ.ά.). Είχε παντρευτεί την τραγουδίστρια Λουκία Λάη που είχε τραγικό τέλος σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα.

Μια σημαντική τραγουδίστρια των δεκαετιών ’60 και ’70 ήταν η Σοφία Σιδέρη. Γεννήθηκε το 1941 στη Νέα Ιωνία της Αττικής. Ξεκίνησε την καριέρα της ως τραγουδίστρια το 1963 ενώ το 1967 κυκλοφόρησε το πρώτο της L.P. με τίτλο «Αν χάσεις ό, τι αγάπησες». Έκανε πολλές περιοδείες στο εξωτερικό ενώ από τα τραγούδια της ξεχωρίζουμε τα: «Μάθε πρώτα ποια είμαι εγώ» (Σ. Κάξου-Ι. Κουμουνδούρου), «Πάρε Πένα και Χαρτί» (Σ. Κάξος-Χ. Βασιλειάδης, Τσάντας, που οφείλει το παρατσούκλι του στο ότι γύριζε στα στέκια των μουσικών μ’ έναν χαρτοφύλακα γεμάτο στίχους, πολλούς από τους οποίους χάριζε!), «Σαν το Χρυσάφι Μοιάζεις» (Στέλιος Χρυσίνης-Λάκης (Ετεοκλής) Τσώλης, ένας μεγάλος στιχουργός), «Τρεις φωτιές» (Βασίλης Σούκας-Γιώργος Πολύζος). Θα προσθέσουμε κι ένα άγνωστο, αγαπημένο μας τραγούδι με τίτλο «Η Σπιτονοικοκυρά» (δημιουργία του Σούλη Διονυσίου). Η Σοφία Σιδέρη πέθανε το 2017.

Μια από τις μεγαλύτερες Ελληνίδες τραγουδίστριες, που έκανε σπουδαία καριέρα τις δεκαετίες ’60 και ’70 ήταν η Φωτεινή Μαυράκη για την οποία υπάρχουν διφορούμενες πληροφορίες. Σύμφωνα με τα πιο έγκυρα στοιχεία γεννήθηκε το 1946 στο Αϊβαλί και σε μικρή ηλικία εγκαταστάθηκε οικογενειακώς στον Ίασμο Ροδόπης. Το πραγματικό της όνομα ήταν Μαρία Κιορ Αλή Ογλού. Σε πολύ μικρή ηλικία ερμήνευσε το πρώτο της τραγούδι: «Μη Φεύγεις για την Ξενιτιά», (Κ. Καρουσάκης-Μ. Αλεξάκης). Όταν ο Δημήτρης Πολίτης γύρω στο 1967, δημιούργησε την εταιρεία δίσκων «Polyphone», η Μαυράκη έγινε το πρώτο της όνομα. Το 1970 κυκλοφόρησε το πρώτο της L.P. με τίτλο «Μουσαφιραίοι Είμαστε». Από το 1970 ως το 1984 κυκλοφόρησε 14 L.P. Ερμήνευε με την ίδια ευκολία ζεϊμπέκικα, τσιφτετέλια και αμανέδες. Στις αρχές της δεκαετίας του ’80, αποσύρθηκε από το τραγούδι για οικογενειακούς λόγους. Πέθανε το 2015. Όλοι συμφωνούν ότι πρόκειται για μία από τις μεγαλύτερες γυναικείες φωνές που ανέδειξε η Ελλάδα και σίγουρα, αδικήθηκε πολύ…

Μία σπουδαία Ελληνίδα στιχουργός ήταν η Μάρω Μπιζάνη. Γεννήθηκε στον Πειραιά στις 21 Σεπτεμβρίου 1944. Από το 1966 άρχισε να γράφει στίχους. Ιδιαίτερα τη δεκαετία του ’70 συνεργάστηκε με μεγάλους Έλληνες συνθέτες. Πέθανε τον Απρίλιο του 2006. Μερικές από τις επιτυχίες σε στίχους της Μάρως Μπιζάνη: (Σημειώνουμε εδώ ότι έγραψε τους στίχους σε περισσότερα από 300 τραγούδια!): «Άιντε να δούμε», «Αυτός ο Άνθρωπος», «Θέλω να κάνω ταραχή», «Μη μου τη χαλάς τη νύχτα», «Τα Μαύρα μάτια σου», διασκευή αραβικού τραγουδιού που ερμήνευσε ο Μανόλης Αγγελόπουλος κ.ά.

Κλείνουμε το μικρό αυτό αφιέρωμα, με μία… αποκάλυψη. Το 1976, κυκλοφόρησε το L.P. «Ας είναι κι έτσι». Τα τραγούδια του ερμηνεύουν ο Κώστας Καρουσάκης και η Νέλλη Γκίνη. Το ομότιτλο τραγούδι (Χρήστος Νικολόπουλος-Μάρω Μπιζάνη) ερμηνεύει η Μαίρη Ουράνη που είχε ερμηνεύσει κάποια τραγούδια και στο παρελθόν. Επικοινωνήσαμε μέσω fb με τον μεγάλο συνθέτη μας Χρήστο Νικολόπουλο και του ζητήσαμε περισσότερες πληροφορίες. Μας απάντησε ευγενέστατα και φιλικότατα. Ένιωσε έκπληξη που γνωρίζαμε το τραγούδι. Μας έγραψε, επί λέξει τα εξής:

«Καλησπέρα φίλε Μιχάλη κι εγώ το είχα ξεχασμένο να σου πω την αλήθεια. Η Μαίρη Ουράνη είναι η Μαίρη Μπιζάνη (σημ. η στιχουργός). Είχε συμπαθητική φωνή και κάποια στιγμή εγώ την παρότρυνα να τραγουδήσει…».

Κύριε Νικολόπουλε, ελπίζουμε να μην σας ενόχλησε η δημοσιοποίηση της διαδικτυακής μας συνομιλίας. Σας ευχαριστούμε για όλα! Και αφιερώνουμε το άρθρο αυτό σε όσους «οι νόμοι της ζωής, τους θέλουν χωρισμένους, τη νύχτα αγκαλιά, τη μέρα δύο ξένους…».

Πηγές:

ΠΕΤΡΟΣ ΔΡΑΓΟΥΜΑΝΟΣ, «ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΔΙΣΚΟΓΡΑΦΙΑΣ», 2007

ΝΙΚΟΣ ΝΙΚΗΤΑΡΙΔΗΣ, «ΛΗΣΜΟΝΗΜΕΝΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ», ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΓΓΕΛΑΚΗ, 2020

Stixoi.info

https://cb.run/nk3Y

Οι πισώπλατες μαχαιριές στον αρχηγό των Καταλανών μισθοφόρων, που είχε συντρίψει τους Τούρκους στη Μικρά Ασία.

 ΟΡοζέ ντε Φλορ τα είχε καταφέρει πολύ καλά στη ζωή του. Από πειρατής και τυχοδιώκτης, έβλεπε τον εαυτό του να κάθεται πια στο ίδιο τραπέζι με τον Μιχαήλ Παλαιολόγο, γιο του Βυζαντινού Αυτοκράτορα, και μάλιστα ως επίσημος προσκεκλημένος του. Ο Καταλανός έφερε πλέον τον τίτλο του Καίσαρα, αξίωμα που κέρδισε με το σπαθί του, σώζοντας την αυτοκρατορία ξανά και ξανά από τους όλο και πιο επιθετικούς Τούρκους.

Remaining Time-0:00

Fullscreen

Mute

Το 1302, το βασίλειο των Τούρκων είχε φτάσει να απέχει μόλις μία ημέρα δρόμο με άλογο από την Κωνσταντινούπολη και μέχρι την εμφάνισή του ίδιου, κανείς δεν έδειχνε ότι μπορούσε να τους αναχαιτίσει.

Πίστευε -και είχε δίκιο- ότι η δύναμή του μέσα στην αυτοκρατορία μεγάλωνε συνεχώς, αυτό μαρτυρούσαν τα φέουδα που του είχαν δοθεί ως αντάλλαγμα για τις υπηρεσίες του και οι τιμές που απολάμβανε. Δυστυχώς για εκείνον όμως, το ίδιο πίστευε και ο πατέρας του Μιχαήλ, ο Ανδρόνικος Β’ Παλαιολόγος, κι έτσι εκείνο το βράδυ στην Ανδριανούπολη θα ήταν και το τελευταίο της ζωής του. Δεν θα σηκωνόταν ποτέ απ’ αυτό το τραπέζι ζωντανός.

Ο Ροζέ ντε Φλορ ήταν ο αρχηγός της Καταλανικής Εταιρείας, ενός μισθοφορικού σώματος 5.500 ανδρών, ίσως των πιο σκληρών και επιδέξιων πολεμιστών της εποχής του. Δεν προσκυνούσε κανέναν, παρά μόνο το χρυσάφι και γνωρίζοντας τη αξία του στρατού του, ζητούσε συνεχώς περισσότερα για να προσφέρει τις υπηρεσίες του.

Σημερινή όψη της Αγιά-Σοφιάς  AP

Όταν ο πόλεμος στη Σικελία όπου έπαιρνε μέρος, τελείωσε, ο ντε Φλορ άρχισε να ψάχνει τον επόμενο εργοδότη του. Τότε, το 1302, μετά από πρόσκληση του Ανδρόνικου και την προτροπή του ηγεμόνα της Σικελίας, θα δεχτεί να μετακομίσει στην Κωνσταντινούπολη, που εκείνα τα χρόνια πάλευε να προστατεύσει τη Μικρά Ασία από τους Οθωμανούς.

Και πράγματι, αυτό το φοβερό στράτευμα θα κάνει τους Τούρκους να υποχωρήσουν στο εσωτερικό της Ασίας, σχεδόν μέχρι τα σημερινά σύνορα της Συρίας. Θα καταλάβει τη Φιλαδέλφεια σκοτώνοντας σχεδόν 20.000 Τούρκους, τη Μαγνησία, όπου λίγο καιρό πριν ο Μιχαήλ είχε ηττηθεί και την Έφεσο, διεξάγοντας μία από τις ελάχιστες εκστρατείες της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας εναντίον των Οθωμανών που στέφθηκε με επιτυχία.

Για να τον ανταμείψει για τις υπηρεσίες του, το 1303 ο Ανδρόνικος θα του δώσει τον τίτλο του Μέγα Δούκα και τον θα τον κάνει και επίσημα μέλος της βασιλικής οικογένειας, δίνοντάς του για γυναίκα μία από τις ανιψιές του, τη Μαρία Ασέν, κόρη του Τσάρου της Βουλγαρίας.

Οι ιστορίες που θα κυκλοφορήσουν για αυτούς τους τρομακτικούς πολεμιστές θα είναι πολλές, στα όρια του θρύλου. Θα λένε ότι αρκεί μόνο ένα χτύπημα από ρόπαλο πάνω στο κράνος του εχθρού για να του πεταχτεί το μυαλό έξω, πώς δεν υπάρχει περίπτωση να μη βρουν στόχο τα τσεκούρια τους, πώς ένα βέλος τους αρκεί για να διαπεράσει ένα ολόκληρο άλογο.

Αυτό το στράτευμα αποτελούταν από τους Αλμογάβαρους, τους σκληροτράχηλους άντρες που ζούσαν -και πολεμούσαν- στα τότε σύνορα μεταξύ μουσουλμανικής και χριστιανικής Ισπανίας., κάτι σαν τους δικούς μας Ακρίτες δηλαδή. Με τον ερχομό τους στο Βυζάντιο, θα στρατολογήσουν και 3.000 Τούρκους ιππείς μισθοφόρους.

Η μεγαλύτερη νίκη του Ροζέ ντε Φλορ θα έρθει κοντά στην Σιδηρά Πύλη, όταν ως επικεφαλής 8.000 πολεμιστών θα κατατροπώσει 30.000 Τούρκους, κυρίως γενίτσαρους, σκοτώνοντας 18.000 από αυτούς. Οι Τούρκοι, θα έκαναν πολλά χρόνια για να επιτεθούν ξανά μετά από αυτήν την συντριπτική ήττα, δίνοντας έτσι λίγο περισσότερο χρόνο ζωής στην παραπαίουσα αυτοκρατορία.

Ο πρώην ναΐτης Καταλανός θα ονομαστεί “Καίσαρας” και θα παραχωρηθεί σε εκείνον και στους ιππότες του το βυζαντινό φέουδο της Μικράς Ασίας, με την εξαίρεση των πόλεων. Ως μόνιμος τόπος κατοικίας θα τους δοθεί η Καλλίπολη, όπου όμως δεν θα σεβαστούν τον τοπικό πληθυσμό. Θα κάνουν συχνά ληστρικές επιδρομές και στις γύρω περιοχές, αφήνοντας πίσω τους καμένη γη, χωρίς να ενδιαφέρονται για το ποιος είναι σύμμαχός τους και ποιος όχι. Σύντομα η ανεξέλεγκτη συμπεριφορά τους θα αποτελέσει πρόβλημα για την Αυτοκρατορία.

Εντούτοις, δεν είναι 100% σίγουρο γιατί τα έσπασαν οι δύο πλευρές. Έφταιγε το γεγονός ότι ο Ανδρόνικος δεν είχε άλλα χρήματα να τους δώσει; Άλλωστε είχε ήδη καθυστερήσει έναν χρόνο να τους πληρώσει. Μήπως φοβόταν ότι ο ντε Φλορ θα δημιουργούσε το δικό του δεσποτάτο; Πάντως η απόφαση είχε ληφθεί. Παρά τις ανεκτίμητες υπηρεσίες του, ο αλαζόνας Λατίνος έπρεπε να βγει απ’ τη μέση.

Ο Μιχαήλ θα προσκαλέσει τον ντε Φλορ στην Αδριανούπολη και μετά από δύο βδομάδες, στις 5 Απριλίου 1305, θα τον καλέσει σε γεύμα, μαζί με μερικούς απ’ τους επιφανέστερους ιππότες του.

Κατά τη διάρκεια του συμποσίου όμως, οι πόρτες της σάλας θα ανοίξουν διάπλατα και θα ορμήσουν μέσα Αλανοί και Τούρκοι μισθοφόροι. Ο Γιρκόν, αρχηγός των Αλανών θα τρέξει κατευθείαν στον Ροζέ και θα τον καρφώσει με το μαχαίρι του επανειλημμένα στην πλάτη. Ο Καταλανός δεν θα προλάβει να κάνει τίποτα, δεν θα προλάβει καν να δει τα κεφάλια των άοπλων και μεθυσμένων αντρών του να πέφτουν το ένα μετά το άλλο. Θα πεθάνει ακαριαία.

Ο Μιχαήλ, με το που θα ξεκινήσει η σφαγή, θα πάρει τη γυναίκα του ντε Φλορ και θα εξαφανιστεί πίσω από ένα παραπέτασμα.

Η σφαγή θα συνεχιστεί στους δρόμους της Ανδριανούπολης όπου σχεδόν 1.300 Αλμογάβαροι θα πέσουν νεκροί, θύματα της προδοσίας του Αυτοκράτορα.

Ο Ροζέ ντε Φλορ έχει βγει απ’ τη μέση, και πια οι Βυζαντινοί πιστεύουν ότι θα κατατροπώσουν εύκολα το στράτευμα που απέμεινε. Όμως τα πράγματα δεν θα εξελιχθούν όπως θέλουν. Αν και θα εκστρατεύσουν αμέσως για την Καλλίπολη προκειμένου να εξοντώσουν τους υπόλοιπους ιππότες, θα ηττηθούν, οι Καταλανοί υπό την αρχηγία του Μπερενγκέρ ντε Εντένθα θα σφάξουν τον ντόπιο πληθυσμό και θα δώσουν το έναυσμα για αυτό που θα μείνει αργότερα γνωστό στην ιστορία ως “Καταλανική Εκδίκηση”.

Θα περάσουν στη Θράκη, όπου για δύο χρόνια θα επιδοθούν σε ένα όργιο σφαγής και λεηλασίας σε όλη τη βόρεια Ελλάδα. Στη συνέχεια θα προχωρήσουν στην φραγκοκρατούμενη νότια Ελλάδα, όπου και θα νικήσουν τους υπόλοιπους Φράγκους στη μάχη του Αλμυρού το 1311, με αποτέλεσμα να κατακτήσουν το Δουκάτο των Αθηνών και όλη τη σημερινή Στερεά Ελλάδα.

Η καταλανική κυριαρχία στην Ελλάδα θα διαρκέσει για 77 ολόκληρα χρόνια, από το 1311 μέχρι το 1388. Εκείνη τη χρονιά οι Ενετοί, με ηγέτη τον Νέριο Αγιατσόλι, θα πάρουν την Ακρόπολη μετά από πολύμηνη πολιορκία, βάζοντας οριστικά τέλος στην καταλανική κυριαρχία.

26 Νοέμβρη 1943. Η ομαδική εκτέλεση 118 αγωνιστών στο Μονοδένδρι

 

Αητός στον ήλιο πέταξε μ’ ολόχρυσες φτερούγες
απάνω απ’ τον Ταΰγετο κι απάνω από τη Μάνη.
Τ’ αποβραδίς εκούρνιασε στο δόλιο Μονοδέντρι,
εκεί που πέσαν οι εκατόν δεκαοχτώ λεβέντες.
Βάγια σούρνει στη μύτη του κι αστέρια στα φτερά του,
Φωνές και χαιρετίσματα σούρνει στ’ ακρόνυχά του:
Πάψτε μάνες τα κλάματα, τι σείστη ο απάνω κόσμος
Τι πέφτουν τ’ άνθια των δεντριώ σκίζουνται τα λιθάρια
Τι απάνω στον Ταΰγετο είν’ κι άλλα παληκάρια.

Μετά τη συνθηκολόγηση των Ιταλών , το Σεπτέμβρη του 1943, τα δωσιλογικά Τάγματα Ασφαλείας, οι γερμανοτσολιάδες, που είχαν ιδρυθεί στις 18 του Ιούνη 1943, ανέλαβαν να αντιμετωπίσουν τους αντάρτες του ΕΑΜ -ΕΛΑΣ που η δράση τους γιγαντώνονταν και παράλληλα να εξοικονομήσουν γερμανικές δυνάμεις που ήταν αναγκαίες για τα ανοιχτά μέτωπα, στην Βόρεια Αφρική, τη Μεσόγειο, το Αιγαίο, το Ανατολικό Μέτωπο.

Το βράδυ της 23ης Οκτώβρη 1943, Γερμανοί και ταγματασφαλίτες του Λεωνίδα Βρεττάκου, μπλοκάρουν τη Σπάρτη. Αναστατώνουν τη πόλη, χτυπούν, έσπαζαν πόρτες σπιτιών και ορμούσαν μέσα. Με οδηγούς δωσίλογους κουκουλοφόρους συλλαμβάνουν 500 πατριώτες που σχετίζονταν ή ήταν μέλη του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ. Με στόχο την τρομοκράτηση της περιοχής, μεταφέρονται, όμηροι, στις φυλακές της Τρίπολης. Η τύχη των περισσότερων ήταν προδιαγραμμένη. Ανάμεσα στους κρατούμενους ήταν τα τέσσερα από τα πέντε αδέλφια Τζιβανόπουλοι, ο πέμπτος, ο Αριστείδης, σώθηκε γιατί δεν ήταν στη Σπάρτη εκείνη τη μέρα. Ο δυστυχής πατέρας τρέχει να σώσει τα παιδιά του. Κάνει έγγραφα στους Γερμανούς και ζητά την αποφυλάκισή τους. Οι Γερμανοί ζητούν τη γνώμη των Ταγμάτων Ασφαλείας. Ο Διοικητής τους, Λεωνίδας Βρεττάκος απαντά με έγγραφο:

Το έγγραφο του ταγματασφαλίτη Διοικητή Λεωνίδα Βρεττάκου, με το οποίο ζητά την εκτέλεση και των τεσσάρων αδελφών Τζιβανόπουλων.

«Ελεύθερος Ελληνικός Στρατός
Τάγμα ο «Λεωνίδας»
Αριθ. Πρωτ. 13

Σπάρτη 23 – 11- 1943

Προς την Γερμανικήν Διοίκηση Σπάρτης

Ενταύθα

Κατόπιν προφορικής υμών διαταγής λαμβάνομεν την τιμήν να επιστρέψωμεν υμίν συνημμένως την από 22.11.43 αίτησιν του κ. Δημητρίου Τζιβανοπούλου μεθ’ όλων των συνημμένων και να αναφέρωμεν ότι οι μεν δύο αδελφοί Δημοσθένης και Ιωάννης είναι ενεργά μέλη του Ε.Α.Μ., διαφωτισταί και ομιληταί του Ε.Α.Μ. ανήκοντες εις μαχητικάς ομάδας, οι δ’ έτεροι δύο Σωκράτης και Παρασκευάς ανήκουν εις μαχητικήν ομάδα του Ε.Α.Μ. – Ε.Π.Ο.Ν. και ενήργησαν την επίθεσιν κατά της οικίας του αρχηγού Ε.Σ. κ. Λεωνίδα Βρεττάκου ένθα εφονεύθη ο Γεώργιος Καργάκος συνάμα δε εκ της οικίας των εγένετο εξόρμησις της επιθέσεως.

Κατόπιν των ανωτέρω άπαντα τα εν τη αιτήσει του πατρός των Δημητρίου Τζιβανοπούλου είναι ψευδέστατα και οι τέσσεροι υιοί του όχι μόνον δεν πρέπει να απολυθούν εκ των φυλακών Τριπόλεως ένθα κρατούνται, απεναντίας δε απορούμεν πως ούτοι μέχρι σήμερον δεν έχουν εκτελεσθή.

Ο Διοικητής
(υπογραφή) Λεωνίδας Βρεττάκος»

Με βάση πληροφορίες ότι θα μεταφέρονταν ταγματασφαλίτες στη Σπάρτη για να ενισχύσουν τις εκεί γερμανόφιλες συμμορίες, στις 25 Νοέμβρη δυνάμεις του ΕΛΑΣ στήνουν ενέδρα στη θέση «Λογγάκι» στο Μονοδέντρι και χτυπούν φάλαγγα αυτοκινήτων με 40 Γερμανούς.

Η φάλαγγα εξουδετερώθηκε και μόνο ένας Γερμανός γλύτωσε. Οι Γερμανοί, σε αντίποινα, τα ξημερώματα της επόμενης μέρας 26 Νοέμβρη, φορτώνουν σε καμιόνια 100 από τους ομήρους φυλακισμένους της Τρίπολης, στην πλειοψηφία τους μέλη και στελέχη του ΕΑΜ, μέλη και στελέχη του ΚΚΕ και της ΕΠΟΝ Σπάρτης και ξεκινούν για το Μονοδένδρι. Στο δρόμο μαζεύουν άλλους 18 αγρότες και τσοπανόπουλα που βρέθηκαν τυχαία στην περιοχή.

Το μεσημέρι, φτάνουν στο Μονοδένδρι, κατεβάζουν από τα αυτοκίνητα τους 118 ομήρους, τους τοποθετούν στο σημείο της ενέδρας και στήνουν δυο πολυβόλα από τις δυο μεριές του δρόμου και άλλα τέσσερα να στοχεύουν τους μελλοθάνατους.

Ανάμεσά τους μια γυναίκα: η δραστήρια ΕΑΜίτισσα Βασιλική Μαρινάκη και18 αδέλφια: τα 4 αδέλφια Δημοσθένης, Ιωάννης, Σωκράτης, Παρασκευάς Τζιβανόπουλοι, τα 3 αδέλφια Δημήτρης, Ζαχαρίας, Ιωάννης Αλεμαγγίδης, ο πατέρας Ευάγγελος και ο γιός του Νικόλαος Παπαστάθης, τα 2 αδέλφια Παναγιώτης και Γιώργος Μπλάθρας, ο πατέρας Κεχαγιάς Ευάγγελος και τα δυο του παιδιά Ηλίας και Νικόλαος, τα 2 αδέλφια Θόδωρος και Δημήτρης Σταυράκος, τα 2 αδέλφια Παναγιώτης και Σαράντος Ανδριτσάκης, τα 2 αδέλφια Λεωνίδας και Αντώνης Τριήρης. Ακόμα τα μέλη της Νομαρχιακής Επιτροπής του ΕΑΜ Σπάρτης: ο δικηγόρος Γιώργος Γιατράκος, πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου, ο χειρουργός Χρήστος Καρβούνης και ο Διευθυντής της Εθνικής Τράπεζας Αντώνης Ζερβομπεάκος. 

Ο δικηγόρος Γιατράκος σηκώνεται και εκφωνεί τον τελευταίο λόγο του στους μελλοθάνατους συντρόφους του.

Ο ήρωας γιατρός Χρήστος Καρβούνης

Ο επικεφαλής Γερμανός αξιωματικός απευθύνεται στο γιατρό Χρήστο Καρβούνη,  που σπούδασε στη Γερμανία: «Εσύ εξαιρείσαι!». Ο Καρβούνης δέχεται με την προϋπόθεση να μην εκτελεσθεί κανένας. Ο Γερμανός αρνείται, ο Χρήστος Καρβούνης δεν δέχεται την εξαίρεση και ξεσπάει: «Όχι, όχι… Αυτό δεν θα γίνει! Δεν θα δεχτώ ποτέ ένα τέτοιο πράγμα, που θα αποτελέσει μεγάλη προσβολή για μένα… Όχι! Δεν θα γίνει αυτό. Αντίθετα κάτι άλλο πρέπει να γίνει. Αν πρόκειται να εκτελεσθεί και ένας, αυτός πρέπει να είμαι εγώ. Ολοι οι άλλοι πρέπει να ζήσουν»[1].

Τα πολυβόλα που είχαν στηθεί άρχισαν να θερίζουν. Σε λίγο 117 κορμιά έπεφταν στο χώμα. Μόνο ο γιατρός στεκόταν όρθιος.

«Εσύ θα ζήσεις!», ακούστηκε να λέει ο Γερμανός αξιωματικός.

«Όχι δολοφόνοι…» απαντάει ο γιατρός, «Είστε βάρβαροι. Ντρέπομαι που σπατάλησα οχτώ χρόνια απ’ τη ζωή μου στον τόπο σας. Οχτώ χρόνια χαμένα και πεταμένα. Ζήτω το ΕΑΜ. Ζήτω η λευτεριά!». Ηταν τα τελευταία του λόγια. Ο Γερμανός όρμησε πάνω του, τον χτύπησε και τον πυροβόλησε πολλές φορές.

Ένα γράμμα

Στην τσέπη του εκτελεσμένου Γιώργου Γιατράκου βρέθηκε, ματωμένο, ένα γράμμα:

Ο δικηγόρος Γιώργος Γιατράκος

 «Δεν στενοχωρούμαι εις τας κρισίμους περιστάσεις, οπλίζομαι με ανάλογον στωικότητα εγγίζουσαν τα όρια της αναισθησίας. Είναι μεγάλο φάρμακο αυτό. Είμαι εκ φύσεως λίγο φιλόσοφος, έχω και μια χαρακτηριστική αδιαφορία προς την αξία της ζωής και έτσι το εκτελεστικό απόσπασμα το οποίον δις μας επεσκέφθη αποχωρήσαν εν συνόλω 28 πρόβατα από το μπουλούκι, είμαι βέβαιος, ότι, αν έρθη η ώρα μου, θα το δω με την ίδια αδιαφορία και θα φωνάξω φεύγοντας: «Ζήτω η Λαϊκή Δημοκρατία». Προτού όμως γίνη τούτο καταλαβαίνω ότι κάτι μπορώ να εισφέρω εις τον αγώνα, και προ παντός εις την εξυγίανση της Πατρίδος μας Σπάρτης,

»Πρέπει να ζήσωμε γιατί οραματίζομαι μια νέα Ελλάδα διάφορη από τη σημερινή, η οποία θα γυρίση στην πρόοδο, στα ειρηνικά έργα, και θα μας προσεγγίση στην Ελλάδα του 5ου π.Χ. αιώνος. Βλέπω ένα ξεσήκωμα της λαϊκής ψυχής που θέλει, «αρχίζει να θέλη» την πρόοδο, και άμα γίνει τούτο συνειδητό η εκκαθάριση του παρελθόντος θα γίνη αυτόματα. Βλέπω αίμα, και αίμα πολύ, ότι θα χυθή γρήγορα. Η μάζα θέλει κατεύθυνση από ανθρώπους ατσαλένιους και συνετούς για να μη γίνουν πάρα πολλές αδικίες.

»Η επανάσταση του 1789 θα ωχριάση στη νέα ζωή, που θα ανοίξη η δική μας επανάσταση τηρουμένων των αναλογιών. Σ’ αυτή την κοσμογονία, την κοσμογονία που θα γίνη, έχω και εγώ τη δύναμη να βάλω ένα λιθάρι.

Σε φιλώ
ΓΙΩΡΓΟΣ»

Δυο χρόνια μετά, το Νοέμβρη του 1945, σε επιστολή της η Λίνα Γ. Γιατράκου που έχασε στο Μονοδένδρι τον άντρα της και τον αδερφό της γράφει, ανάμεσα στα άλλα:

«…Το χώμα του Μονοδεντριού ποτιζόταν από το αίμα των 118 αγωνιστών . Μέσα σ’ αυτούς είχα τον άντρα μου και τον αδερφό μου. Είμαι περήφανη γι’ αυτό. Οι 118 μάρτυρες ήταν οι διαλεχτοί της Εθνικής Αντίστασης στον τόπο μας . Γι’ αυτό έξοχα  τους ξεχώρισαν μέσα στη νύχτα οι μασκοφορεμένοι προδότες και τους παρέδωσαν στους φασίστες επιδρομείς.
 Πίστεψαν πως ο λαός θα ήταν αδύνατο ν’ αγωνιστεί και να νικήσει χωρίς αυτούς. Μα γελάστηκαν…»

Η ανακοίνωση που δημοσιεύτηκε μετά την εκτέλεση στο Μονοδένδρι, του Γερμανού Στρατιωτικού Διοικητή Πελοποννήσου. «ΚΟΙΝΟΠΟΙΗΣΙΣ – Ως εξελεαστικόν μέτρον δια την δειλήν και επίβουλον επίθεσιν ανταρτών εις γερμανικήν φάλαγγα αυτοκινήτων εις τον δρόμον Τριπόλεως Σπάρτης την ημέραν 25 Νοεμβρίου 1943 εξετελέσθησαν οι κάτωθι: ΤΗΝ 26 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ ΕΙΣ ΤΟΠΟΝ ΕΦΟΡΜΗΣΕΩΣ» και ακολουθούν μόνο τα 100 ονόματα των εκτελεσμένων, οι οποίοι μεταφέρθηκαν από τις φυλακές της Τρίπολης στον τόπο της θυσίας.

ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΗΓΗ